اعتماد به نفس و ارتباط آن با ۱۴ ماه اول زندگی [قسمت دوم]

در چند مقاله اخیر، به مسئله اعتماد به نفس و موارد لازم و ضروری در شکل‌گیری آن از زبان دکتر فرهنگ هلاکویی پرداختیم. در مقاله قبل به این مورد اشاره شد که ازنظر دکتر هلاکویی، هفت یا هشت مورد در شکل‌گیری اعتماد به نفس مؤثر هستند. این موارد به درست یا غلط بودن ۹ مورد مهم در طی ۱۴ ماه اول زندگی انسان بستگی دارند.

آن مواردی که در شکل‌گیری اعتماد به نفس مؤثر هستند، عبارت‌اند از اطمینان، امنیت، آرامش، خوش‌بین بودن، مثبت بودن، امیدوار بودن و پشتکار داشتن. در مقاله قبل به بررسی ۳ مورد از ۹ موردی که در دوران ۱۴ ماه اول زندگی انسان مهم است پرداختیم.

حال در این مقاله به ۳ مورد دیگر از آن ۹ مورد، اشاره می‌کنیم. با دانستن چنین مواردی، می‌توانیم به ایجاد حس اطمینان، امنیت و آرامش فرزند خود کمک کنیم. می‌توانیم پیش‌نیازهای مثبت، امیدوار و خوش‌بین بودن او را فراهم کنیم. می‌توانیم پیش‌نیازهای پشتکار و تداوم و استمرار داشتن او را نیز رعایت کنیم.

تحریکات مغزی، مسئله‌ای مهم برای اعتماد به نفس مثبت

مورد چهارم، مسئله تحریک (stimulation) است. تحریکات مغزی در شکل‌گیری آن موارد ضروری برای ایجاد اعتماد به نفس مثبت، مهم و مؤثر است. مطالعات نشان می‌دهند که کودک انسان وقتی به این دنیا می‌آید، صد میلیون سلول مغزی و سه تریلیون connection و یا ارتباطات مغزی دارد. ما هنوز نمی‌دانیم که چگونه می‌شود تمام مغز نوزاد انسانی را به کار و فعالیت واداشت.

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که در هر ثانیه بین ۲۰ تا ۳۰ connection مغزی از بین می‌رود. مخصوصاً در جوامعی که برخورد با کودکان بسیار محدود است. همه این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهند. این وضعیت ادامه پیدا می‌کند. چون تا سنین کمی بالاتر مثلاً تا دوران دبیرستان آن اندازه تحریک و برانگیختگی لازم وجود ندارد.

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که در حدود ۱۹ سالگی ما، یک‌ونیم میلیون connection مغزی ما از بین می‌رود. پس ما با نصف ظرفیتی که از این جهان در وقت تولد داریم روبرو می‌شویم. ولی خوشبختانه رشد مغز به مقدار زیادی آنها را جبران می‌کند.

خوشبختانه بعد از ۱۹ سالگی این کاهش دیگر صورت نمی‌گیرد. تا زمان پیری که به‌تدریج هم سلول‌ها از بین می‌روند و هم connection یا ارتباطات مغزی. در ۱۴ ماه اول زندگی کودک، در تمام دوران بیداری او خیلی مهم است که کسی باشد که دائماً با کودک در ارتباط باشد.

این ارتباط دائم با بچه در زمان بیداری، آن تحریک را برای مغز می‌تواند به وجود بیاورد. به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران بر روی چگونه برانگیختن مغز کودک تحقیقات انجام می‌دهند. بدین ترتیب امنیت و آرامش و اطمینان می‌تواند در مغز کودک شکل بگیرد. درنتیجه در شکل‌گیری اعتماد به نفس سالم و مثبت مؤثر است.

مهر و محبت و عشق در محیط خانه، سازنده اعتماد به نفس مثبت

مورد پنجم به بچه‌ها همه آن امنیت و آرامش و امیدواری و درنتیجه اعتماد به نفس را می‌دهد. اینکه در خانه محبت و مهر و عشق وجود داشته باشد. پس محبت و مهربانی باید در محیط خانه موج بزند.

شرط اینکه در یک خانه محبت باشد، اول این است که دو چیز نباشد. اول اینکه دشمنی با هیچ‌کس حتی خارج از محدوده اعضای آن خانه حتی با حیوانات هم نباید وجود داشته باشد.

به‌مجرداینکه کوچک‌ترین زمینه‌ای برای دشمنی فراهم شود، آسیبش به همه ازجمله نوزاد خانواده وارد می‌شود. دوم هم اینکه در آن خانه کسی فرمان ندهد و قدرتی در کار نباشد. این اشتباه است که فکر کنیم در نظام تعلیم و تربیت باید به کودک فرمان دهیم و او نیز باید فرمان‌برداری کند.

خیلی افراد علاوه بر این فکر می‌کنند باید در خانه قدرت را در دست داشته باشند و بقیه از آنها بترسند. مدیریت مهم است که در کنار محبت باشد. مدیریت بسیار با قدرت متفاوت است. این‌گونه می‌توان امید داشت که آن موارد هشت‌گانه و اعتماد به نفس به شکل سالم و مثبت در فرد شکل بگیرد.

مسئله نوازش

ششمین مورد به‌خودی‌خود اهمیت بسیاری دارد و در ایجاد اعتماد به نفس هم مؤثر است. اینکه آیا در خانه من و شما در دوران نوزادی ما نوازش وجود داشته است یا خیر. امروزه می‌دانیم که برای کودک انسانی ماجرای نوازش برقرار کردن تعادل بار بیوشیمی مغز، بار مغناطیسی مغز و بار الکتریکی مغز است.

پس موضوع ناز و نوازش مسئله‌ای اصلی و اساسی برای انسان و اعتماد به نفس او است. حتی مطالعات نشان می‌دهد که برای انسان بزرگ‌سال، یک مرد در روز حداقل ۱۲ بار و یک زن در روز حداقل ۲۰ بار احتیاج به نوازش فیزیکی دارد.

در غیر این صورت نظم و تعادلی که باید در سیستم وجود داشته باشد هرگز به وجود نخواهد آمد. به‌ویژه، کودک انسانی بعد از ۴ ماهگی و بعدتر از آن، با این نوازش ارتباط فوق‌العاده‌ای برقرار می‌کند.

این مسئله تا آنجایی مهم است که بین ۶ تا ۱۲ ماهگی اگر کودکی ۳ یا ۴ روز نوازش نبیند که بسیاری اوقات در شیرخوارگاه‌های جهان اتفاق افتاده است، روز چهارم که شما سراغ بچه بروید، بچه در رختخواب خودش مرده است. یعنی کودک انسانی بین ۶ تا ۱۲ ماهگی اگر نوازش لازم را نگیرد، ممکن است بمیرد.

پس مسئله نوازش ضرورتی است که به حد آب و غذا اهمیت دارد. به همین علت مادر هنگام شیر دادن به نوزاد باید او را در آغوش بگیرد. حتی اگر مادر شیر خشک به بچه می‌دهد بازهم باید او را در آغوش بگیرد. این مسئله به ایجاد حس اطمینان و امنیت و آرامش و اعتماد به نفس انسان کمک می‌کند.

شما افراد را در بزرگ‌سالی از این نظر در دودسته می‌بینید. یکی آنهایی که همیشه تشنه نوازش هستند. دوم کسانی که اصولاً نوازش را دوست ندارند و فاصله می‌گیرند و این مسائل را لوس‌بازی و مسخره‌بازی می‌دانند.

اهمیت تقویت اعتماد به نفس در بزرگ‌سالی

تا اینجا متوجه شدیم که پیش‌نیازهای ایجاد اعتماد به نفس به درست بودن ۹ مورد در ۱۴ ماه اول زندگی انسان بستگی دارد. در مقاله قبل ۳ مورد و در این مقاله نیز ۳ مورد دیگر از آن مجموعه ۹ تایی را موردبررسی قراردادیم. از این ۶ مورد برخی کاملاً می‌تواند تحت کنترل والدین نوزاد باشد و برخی خیر.

مثلاً والدین می‌توانند همیشه کودک را مورد ناز و نوازش قرار دهند و یا در آغوش بگیرند. آن‌ها می‌توانند به همه هم که نه، به ۸۰ تا ۹۰ درصد خواسته‌های کودک توجه کنند و فوراً آنها را تأمین کنند. می‌توانند مراقب عشق و محبت میان خود در خانه باشند و نفرت پراکنی نسبت به هر شخص یا موجودی را کنار بگذارند.

اما در مورد برخی مسائل، گاهی کنترل شرایط کاملا در دست والدین نیست. شرایط زایمان گاهی اوقات از کنترل فرد و پزشک، خارج می‌شود. گاهی اوقات باوجود تمام رعایت‌های مادر و مراقبت‌های پزشک، بازهم ممکن است مشکلاتی برای شرایط حین زایمان به وجود بیاید.

درد فیزیکی هم که هرزمانی و در هر مکانی برای انسان در هر سنی می‌تواند پیش بیاید. در مورد تحریکات و ارتباطات مغزی هم که همان‌طور که گفته شد، هرقدر با کودک بیشتر ارتباط برقرار کنیم، بیشتر این تحریکات صورت می‌گیرد. اما کاملاً نمی‌توان مغز نوزاد را به فعالیت واداشت. پس درهرصورت امکان از بین رفتن تعداد زیادی از ارتباطات مغزی وجود دارد.

با این تفاسیر، جلوی برخی از موارد تضعیف‌کننده اعتماد به نفس و پیش‌نیازهای آن را نمی‌توان گرفت. بنابراین، خیلی لازم و ضروری است که افراد در سنین بالاتر روی مسئله اعتماد به نفس خود و تقویت آن کار کنند. بدین ترتیب می‌توانند ضعف‌های اعتماد به نفس خود و پیش‌نیازهای آن را تا حد زیادی برطرف کنند.