اعتماد به نفس چیست؟ آیا تا به حال درک درستی از مفهوم اعتماد به نفس داشته ایم؟
اعتماد به نفس و خودباوری چیست و داشتن اعتماد به نفس بالا چه مزایایی دارد؟
اگر از شما بپرسند که اعتماد به نفس چیست پاسختان چه خواهد بود؟ همه ما در طول زندگی بارها عبارت اعتماد به نفس به گوشمان خورده است اما آیا واقعا می‌دانیم این عبارت یعنی چه؟
تعریف اعتماد به نفس
اعتماد به نفس یعنی چه؟ برای تعریف اعتماد به نفس باید بگوییم که به بیان ساده، اعتماد به نفس به نگرش شما نسبت به مهارت‌ها و توانایی‌های خودتان ارتباط دارد؛ یعنی نوعی خودباوری و اینکه به توانایی‌ها و عملکرد خود و چیزهایی که می‌توانید به دست آورید اطمینان داشته باشید. پس به عبارتی اعتماد به نفس یا خودباوری رویکردی مثبت داشته و به معنی باور ویژگی‌های مثبت خود است نه منفی.
وقتی صحبت از خودباوری به میان می‌آید، بدین معنی است که اگر خودتان را این‌گونه قضاوت نمایید که می‌توانید موفق شوید شانس شما برای موفقیت واقعی افزایش خواهد یافت و بالعکس.
کمبود اعتماد به نفس باعث می‌شود شما همیشه احساس گناه و اشتباه داشته باشید و نتوانید کارهایتان را به‌خوبی انجام دهید و نتایج منفی کسب خواهید کرد. همچنین افرادی که دارای اعتماد به نفس پایینی هستند به‌سختی به دیگران اعتماد می‌کنند.
گاهی اوقات ممکن است شما در موقعیت‌های خاص، اعتماد به نفس پایین‌تری داشته باشید مثلاً حین سخنرانی در یک جمع، نوازندگی یا خوانندگی در یک کنسرت زنده و یا مصاحبه در برابر دوربین. همه این موارد به میزان زیادی به دیدگاه و درک شما از توانایی‌های خودتان برمی‌گردد.
برای اعتماد به نفس بالا و خودباوری در جهت مثبت، لازم است که شما توانایی‌ها، مهارت‌ها و استعدادهای خود را تشخیص داده و بر آنها تأکید کنید و سعی کنید آنها را تقویت نمایید. این بدین معنی است که به‌جای تمرکز بر نقاط ضعف، نواقص و اشتباهات خود، رویکردتان را به سمت نقاط قوت و توانمندی‌هایتان انتقال دهید.
مزایای اعتماد به نفس بالا و خودباوری مثبت
هرچقدر فردی اعتماد به نفس بالاتر و بیشتری داشته باشد خوشحال‌تر خواهد بود. وقتی شما به توانایی‌های خود اطمینان دارید، از اینکه مطمئنید به موفقیت خواهید رسید خوشحال‌تر خواهید بود. اعتماد به نفس بالا و خودباوری، سازنده انرژی و انگیزه در شما خواهد بود و کمک می‌کند تا بتوانید به اهدافتان برسید.
میزان اعتماد به نفس در هر فرد می‌تواند به گذشته و کودکی وی ارتباط بسیار نزدیکی داشته باشد؛ بدین معنی که عملکرد و تجارب افراد در گذشته بخصوص در دوران کودکی می‌تواند بر روی افزایش و یا کاهش اعتماد به نفس آنها و اطمینانشان به عملکرد و توانایی‌های خود تأثیر بگذارد.
مثلا تصور کنید که پسر شما به‌طور ناگهانی و بدون هیچ فکری بشقابی را به زمین می‌اندازد، آنگاه شما به او می‌گویید که او دست‌وپا چلفتی‌ترین پسری است که تابه‌حال دیده‌اید. ممکن است شما از حرفتان قصد و منظور تخریب کردن نداشته باشید اما برای بسیاری از بچه‌ها چنین اظهارات ناخواسته و بی‌مقدمه‌ای می‌تواند منجر به عقده خودکم‌بینی و حقارت و نوعی خودباوری منفی شود.
زمانی که والدین، معلمان یا دوستان به یک بچه این را منتقل می‌کنند که او بی‌عرضه است آن کودک ممکن است به این باور برسد که لایق و سزاوار چیزهای خوبی مانند عشق یا موفقیت در زندگی نیست. چنین کودکی حتی تا وقتی که به سن بالاتری برسد از اعتماد به نفس پایینی برخوردار خواهد بود؛ به توانایی‌های خویش اعتماد و اطمینان کافی نخواهد داشت و توقعش از خود، رسیدن به نتایج منفی و شکست است.
از طرف دیگر کودکانی که اعتماد به نفس بالایی داشته باشند در مدرسه و بعدها در زندگی عملکرد بهتری خواهند داشت؛ همچنین چنین کودکانی در سنین پایین‌تری به کسب شغل و درآمد و موفقیت مالی علاقه‌مند خواهند شد؛ زیرا به توانایی‌ها و ظرفیت خود برای رسیدن به موفقیت اعتماد و اطمینان کافی دارند.
اعتماد به نفس بالا چه اهمیتی دارد؟
این‌گونه تلقی می‌شود که با مثال اخیر میزان اهمیت اعتماد به نفس بالا را در کسب نتایج مثبت و موفقیت درک کرده باشید و اینکه اگر اعتماد به نفس پایین باشد چقدر می‌تواند فرد را به شکست در جوانب مختلف زندگی بکشاند.
خودباوری از این جنبه بسیار اهمیت دارد که شیوه زندگی و انتخاب‌های افراد را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. انسانی که خود را باور داشته باشد ارزش و توانایی‌های خود را می‌شناسد. چنین شخصی حتی در انتخاب شغل و یا مسیر تحصیلی بهترین‌ها را برای خود انتخاب خواهد کرد؛ زیرا خود را لایق و سزاوار بهترین دستاوردها در زندگی می‌داند و مطمئن است که توانایی و مهارت لازم برای دستیابی به این اهداف بزرگ را دارد.
برعکس، افرادی که اعتماد به نفس پایین داشته و خود را باور ندارند، همیشه انتخاب‌هایی محدود و سطح پایین برای خود خواهند داشت؛ زیرا باور ندارند که بتوانند به مقاطع بالاتر و مهم‌تری دست یابند.
برخی از عوامل کاهش‌دهنده اعتماد به نفس
- رشد و بزرگ شدن در محیطی ناآرام و محیطی که در آن والدین به‌جای آنکه بیشتر کودک را تشویق کنند از او گله و شکایت کنند.
- احاطه شدن توسط هم‌سن‌وسالانی که مدام دلسردتان کنند و این حس را به شما منتقل کنند که توانایی انجام کاری را ندارید.
- تجربه حاصل از یک سانحه و یا سوءاستفاده فیزیکی و احساسی به‌تدریج منجر به کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس شما گشته و این طرز تفکر را در شما ایجاد می‌کند که ارزش و لیاقت رسیدن به اهدافتان را ندارید.
- تصمیمات بد گذشته باعث می‌شود که شما از تصمیم‌گیری و یا عدم صحت تصمیم و انتخاب خود در آینده ترس داشته باشید.
- داشتن الگوهای فکری منفی و اینکه دائما به چیزهای بد و منفی در موقعیت‌های مختلف بیندیشید. مثلا پیش از یک مصاحبه شغلی اگر فقط به اشتباهاتی که ممکن است از شما سر بزند و یا مواردی که باعث شود شما را نسبت به کاندیدهای دیگر پایین‌تر بیاورد فکر کنید، مطمئنا نتیجه کارتان منفی خواهد بود.
آیا اعتماد به نفس و خودباوری اکتسابی است؟
پاسختان مثبت است و خبر خوب این است که راه‌های بسیاری برای افزایش و تقویت اعتماد به نفس و خودباوری وجود دارد.
خیلی از ما مشتاقیم که اعتماد به نفس و سطح خودباوری‌مان را افزایش دهیم اما همچنان با غلبه بر حس ناامنی، ترس و منفی‌نگری خود دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. با اندکی تأمل، کار و تلاش سخت و شاید تغییری در درک و آگاهی خود بتوانیم به یک باور قوی و پایدار و مثبت نسبت به خود دست‌یابیم.
مارتین سلیگمن گفته است: “خوب بودن و حس خوب داشتن نسبت به خود نمی‌تواند فقط در سر و ذهن ما وجود داشته باشد؛ بلکه آن ترکیبی از داشتن هدف واقعی، روابط خوب و موفقیت است.”
تقویت اعتماد به نفس و پرورش خودباوری مثبت
حال که با تعریف دقیق‌تری از اعتماد به نفس آشنا شدیم و متوجه شدیم که تا چه میزان داشتن اعتماد به نفس بالا و خودباوری مثبت می‌تواند در دستیابی ما به موفقیت‌های مختلف در زندگی بینجامد، وقت آن رسیده که راه و روش‌های تقویت اعتماد به نفس را با هم مرور کنیم.
از آن‌جایی‌که شکل‌گیری اعتماد به نفس از همان دوران کودکی شروع می‌شود، در درجه اول این مهم است که والدین از رفتارها و برخوردهایی که منجر به کاهش سطح اعتماد به نفس کودک می‌شود، که به برخی از آنها در این مقاله نیز اشاره شد، اجتناب ورزند.
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و اگر از ابتدا کودکان توانایی‌های خود را باور داشته باشند و اعتماد به نفس بالا کسب نمایند، در طول زندگی خود چه در کودکی چه در ایام بزرگ‌سالی می‌توانند بهترین عملکردها را داشته و موفقیت‌های بسیاری در زمینه‌های مختلف کسب نمایند.
از طرفی دیگر هیچ انسانی نمی‌تواند کاملاً ایده‌آل و بی‌نقص کودک خود را تربیت کرده و پرورش دهد و درنتیجه معمولا این کمبود اعتماد به نفس تا بزرگ‌سالی همراه افراد خواهد بود، مگر چنین افرادی به‌دنبال راه چاره باشند؛ بنابراین در مقاله بعدی به برخی از راه و روش‌های افزایش و تقویت اعتماد به نفس می‌پردازیم تا هر یک از شما نوجوانان، جوانان و میان‌سالان عزیز که احساس کمبود اعتماد به نفس داشته و برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ نیاز به اعتماد به نفس بالاتری دارید، بتوانید از این روش‌ها کمک بگیرید.
با ما همراه باشید.
